Մեկ անհայտով գծային հավասարումներ

1)Լուծե՛ք հավասարումը․

3x-x=8

2x=8

x=4

2x-3x+2=5

-x=3

(2x+5)+(3x-8)=7

5x=10

x=2

(2x-3)-(x+1)=1

x=3

(x+2)7=7

7x=-7

x=-1

5(2-3x)-7=0

10-15x-7=0

315x=0

-15x=-3

x=-3/-15

x=1/5

2)Երեք դպրոցներում միասին կա 3230 աշակերտ։ Երկրորդ դպրոցի աշակերտների թիվը 420-ով ավելի է առաջին դպրոցի աշակերտների թվից, իսկ երրորդ դպրոցի աշակերտների թիվը 350-ով ավելի է առաջին դպրոցի աշակերտների թվից։ Քանի՞ աշակերտ կա յուրաքանչյուր դպրոցում։

x

x+420

x+350

3x+420+350=3230

3x=2460

x=820

x+420=1240

x+350=1170

3)Եռանկյան պարագիծը 70 սմ է։ Որոշեք եռանկյան կողմերը, եթե նրա առաջին կողմը երեք անգամ մեծ է երկրորդից և 7 սմ-ով մեծ է երրորդ կողմից։

3x

x

3x-7

x+3x+3x-7=70

7x=77

x=11

4)Լուծե՛ք հավասարումը․

3x-7-5x+4x=1

2x=8

x=4

2y-5-12y+3+3y=12

-7y=14

y=-2

2x+(3x+1)=4

5x=3

x=3/5

2x-(x-1)=3

x=4

3(x-2)=8

3x=14

x=14/3

(2x+1)9=9

18x=0

x=0

5)Գործարանի երեք արտադրամասերում աշխատում է 2400 մարդ։ Առաջին արտադրամասում երկու անգամ ավելի բանվորներ կան, քան երկրորդում, իսկ երրորդում՝ 200-ով քիչ, քան երկրորդում։ Քանի՞ բանվոր կա յուրաքանչյուր արտադրամասում։

2x+x+x-200=2400

4x-200=2400

4x=2600

x=650

2x=1300

x-200=450

6)Երեք գրադարակներում միասին կա 276 գիրք։ Քանի՞ գիրք կա յուրաքանչյուր գրադարակում, եթե երկրորդում 16-ով ավելի գիրք կա, քան առաջինում, իսկ երրորդում երկու անգամ ավելի գիրք կա, քան առաջինում։

x+x+16+2x=276

4x=260

x=65

x+16=81

2x=130

Համո Սահյանը

(Հմայակ Սահակի Գրիգորյան) ծնվել է 1914 թ․ ապրիլի 14-ին ներկայիս Սյունիքի մարզի Լոր գյուղում։ Գրական անունը ստեղծել է իր անվան կրճատումից  և հոր անվան առաջին մասից՝ ՍԱՀ + յան։

Լորը Արամազդ լեռան լանջի կիրճերից մեկում ծվարած շատ փոքրիկ գյուղ է։

Սահյանի հայրը՝ Սահակը, հավասարակշռված, ճշմարտասեր, համեստ մարդ էր, եղել էր գյուղի նախագահը։

Մայրը՝ Գայանե Լալայանը, վաղ է մահացել։ Նրա նվիրական կերպարը նույնպես արտացոլվել է Սահյանի բանաստեղծություններում։

Իմ կյանքի գինն էիր, իմ Ծիր Կաթինն էիր,

Եվ իմ բաժինն էիր, և իմ բագինն էիր,

Դու խառնված էիր շնչիս, էությանս…

Դու իմ միակն էիր, ինչպես Հայաստանս:

                                              (Մայրս)

Սահյանը սերում է Խաչիպապենց տոհմից։ Խաչիպապի խորհրդանշական կերպարը հաճախ է հանդիպում Սահյանի ստեղծագործություններում։

«Հինգ տարեկանից եղել եմ հորս առաջին օգնականը գյուղական բոլոր աշխատանքներում, հորթարածի ճիպոտից մինչև սերմնացանի գոգնոցը։ Հիշում եմ՝ ես մեր գերդաստանում 31-րդն էի: Հացի էինք նստում բոլորս միասին: Սպասում էինք, մինչև պապս ձեռքի գործը վերջացնում էր, լվացվում, նստում սեղանի գլխավերևում, և նոր միայն ձեռքներս մեկնում էինք հացին: Կար հարգանք միմյանց միջև, ակնածանք՝ տոհմի մեծերի հանդեպ, ու նրանց օրինակը, որով սնուցում էինք մեր հոգին», գրում է Սահյանը։

(Ծնողների մասին հուշերը կարդա հետաքրքիր պատմություններ բաժնում)։

Համո Սահյանի մայրը

Լոր գյուղը

Սահյանը 10-13 տարեկանում սովորում է գյուղի տարրական դպրոցում, որտեղ տարիներ առաջ դասավանդել էր երիտասարդ Ակսել Բակունցը, որին Լորում բոլորը որպես Ալեքսանդր վարժապետ գիտեին։ Երբ Սահյանը դպրոցական էր, Ակսել Բակունցը կրկին գալիս է Լոր գյուղ՝ այս անգամ որպես գավառի գյուղատնտես։ Այդ այցը Սահյանի մանկության ամենաջերմ հուշերից է։ «Բակունցի գյուղ գալով Լորի սարերում մի նոր արև բարձրացավ»,- հիշում է Սահյանը։

(Սահյանի հուշերը այս հանդիպման մասին կարդա հետաքրքիր պատմություններ բաժնում)։

Համո Սահյանը 13-14 տարեկան էր, երբ տեղափոխվում է Բաքու։ Այնտեղ էին ապրում նրա հորեղբայրները։

Արժե իմանալ

-Ինչու Բաքու,- կհարցնես դու։

(Այս մասին պատմել ենք նաև Շիրվանզադեին նվիրված բաժնում։ Նա ևս Բաքվում է անցկացրել երիտասարդ տարիները)։

Բաքուն մինչև 1918 թ․ Ռուսական կայսրության մի մասն էր, և այստեղ մեծ թվով հայեր էին ապրում։ 1918 թ․ «Ադրբեջան» պետության ձևավորումից և խորհրդայնացումից հետո էլ հայերը շարունակում են այնտեղ ապրել ու գործունեություն ծավալել։ 1980-ականների վերջին Բաքվում կար շուրջ 300 հազար հայ։ 1990-ի հունվարին Բաքվում կազմակերպված հայերի ջարդերից հետո հայ համայնք այնտեղ այլևս գոյություն չունի։

 

 Սահյանի՝  գյուղից հեռանալու պատմությունը Թումանյանի «Գիքորը» պատմվածքը հիշեցնող ելևէջներ ունի։ Քաղաքում «կրթվելու և մարդ դառնալու» հեռանկարը չէր ոգևորում ապագա բանաստեղծին, նա  ուզում էր իր հայրենի բնության ու հարազատների մոտ մնալ, բայց նաև հասկանում էր, որ իր մեկնելով կարող է մի փոքր թեթևացնել բազմանդամ ընտանիքի հոգսը։ Սովի, զրկանքի տարիներ էին, դժվարությամբ էին սնունդ հայթայթում։

Առավոտ կանուխ ճանապարհ ընկնելուց հետո ապագա բանաստեղծը լսում է մոր ողբը․ «Մի պահ կանգ առա։ Գյուղը մթության մեջ էր, բոլորը քնած էին։ Միայն հանդիպակաց ժայռերն էին արձագանքում մորս սգո մեղեդիներին»։

Տեսարան Լոր գյուղից

Բաքվում Սահյանը հայկական դպրոց է հաճախում, հետո բանասիրական բարձրագույն կրթություն է ստանում, գալիս Սիսիան ու աշխատում թերթի խմբագրությունում։

1935 թ․ տպագրվում են առաջին բանաստեղծությունները, որոնց մասին Սահյանն ասել է․ «Չգիտեմ ինչու և ինչպես սկսվեց իմ գրական մուտքը։ Երբ արդեն հասկացել էի, որ Չարենցի կողքին բանաստեղծություն գրելն ավելորդ է, արդեն ուշ էր, որովհետև Չարենցը հավանել էր իմ ոտանավորներն ու բարի ճանապարհ մաղթել»։

1941 թ․ սկսվում է Հայրենական մեծ պատերազմը, և Սահյանը մեկնում է ռազմաճակատ։ Կռվում է ռազմածովային նավատորմում՝ որպես նավաստի, ապա՝ որպես հրամանատար։

Կերչում թշնամու արկը կիսում է նրանց նավը, մի կեսը սուզվում է, իսկ մյուս կեսի վրա մնում են նավապետն ու Սահյանը, որը ազդանշան տվողն էր։ Հենց նրա ազդանշանով էլ օգնության են հասնում ու փրկում բոլորին։

 

Պատերազմի ժամանակ են ծնվում Սահյանի առաջին գրքի բանաստեղծությունները։ Դրանց թվում էր հռչակավոր «Նաիրյան դալար բարդին», որը երկու տարի հակագազի պայուսակի մեջ էր պահել։

Բանաստեղծությունները Սահյանն ուղարկում է Երևան՝ Ստեփան Զորյանին, որը շատ է հավանում դրանք և տպագրում է, որոշ ժամանակ անց  Զորյանը Համո Սահյանին նվիրված զեկուցում է կարդում՝ ողջունելով նրա մուտքը գրական աշխարհ։

Ստեփան Զորյանին են նվիրված Սահյանի այս տողերը․

Դուք հոր նման խիստ եք եղել,

           Ու հոր նման ներող,

          Ձեր խորհուրդը խորն է եղել

             Ու խրատը՝ գերող։

1946 թ․ լույս է տեսնում Սահյանի առաջին՝ «Որոտանի եզերքին» ժողովածուն։

Պատերազմից հետո Սահյանը ծանոթանում է բանաստեղծուհի Մարիա Հակոբյանի հետ։ Ամուսնանում են, ունենում երկու որդի՝ Արան ու Նաիրին։

Հանգամանքների բերումով հետագայում նրանք ամուսնալուծվում են։

 

Համո Սահյանը առաջին կնոջ՝ Մարիայի հետ։

Համո Սահյանը՝ որդիների հետ։

Սահյանը երկրորդ անգամ ամուսնանում է Սվետլանայի հետ, որը բանաստեղծի կողքին էր մինչև նրա կյանքի վերջին օրերը։

Համո Սահյանի մասին նրա որդին՝ Նաիրին, պատմում է․ «Հորիցս խրատ չեմ լսել. Նա լուռ էր դաստիարակում իր զավակներին ու այդ լռությունն ավելի ազդեցիկ էր, քան ցանկացած խրատ։ ․․․․Հայրս հասարակ մարդ էր, համեստ, ինչ-որ տեղ նաև՝ ամաչկոտ: Իր մեջ էդ եսը, էգոն չկար: Ինչպես բոլորն էին, այնպես էլ ինքն էր: Բայց, միևնույն ժամանակ, նրա ամեն ինչն էր տպավորիչ: Նրա ամեն խոսքը գնում, հասնում էր մինչև հոգուդ հատակը: Խորհուրդ չէր տալիս, ուրիշ տեսակ մարդ էր…»։

1951-ից Սահյանը հաստատվում է Երևանում, աշխատում մամուլում՝ ստանձնելով տարբեր պաշտոններ։ Լույս են տեսնում նրա լավագույն ժողովածուները՝ «Մայրամուտից առաջ», «Քարափների երգը», «Սեզամ բացվիր», «Իրիկնահաց», «Դաղձի ծաղիկ»  և այլն։ Իսկ վերջին ժողովածուն՝ «Ինձ բացակա չդնեք», լույս տեսավ բանաստեղծի մահից 5 տարի հետո։

Սահյանը նաև տաղանդավոր թարգմանիչ էր։ Մեծ արվեստով թարգմանել է Ալ․ Պուշկինի, Ս․ Եսենինի, Գ․ Լորկայի և ուրիշ մեծերի ստեղծագործությունները։

 Կյանքի վերջին տարիները ծանր էին Սահյանի համար։ Մի կողմից նրան ճնշում էր օրեցօր խորացող հիվանդությունը՝ ասթման, մյուս կողմից Հայաստանի անկախությանը հաջորդող դժվար տարիներն էին․ պատերազմ էր, Հայաստանը շրջափակված էր ամեն կողմից, չկար էլեկտրականություն, վառելիք, սնունդ․․․

Համո Սահյանը մահացել է 1993 թ․ հուլիսի 17-ին՝ 79 տարեկանում։

Թաղվել է Երևանի Կոմիտասի անվան պանթեոնում։

 

«Համո Սահյան․ քարափներից երկինք» վավերագրական հրաշալի ֆիլմը կարող ես դիտել այստեղ։

Հրանտ Մաթևոսյանի հարցազրույցը Համո Սահյանի հետ կարող ես դիտել այստեղ։

Հատվածի միջնուղղահայացի և անկյան կիսորդի հատկությունները

Հատվածին ուղղահայաց և նրա միջնակետով անցնող ուղիղը կոչվում է հատվածի միջնուղղահայաց:

Թեորեմ: Միջնուղղահայացի ցանկացած կետ հավասարահեռ է այդ հատվածի ծայրակետերից:0

Vidusperpendikuls.png

Պետք է ապացուցել, որ AC և BC հատվածները հավասար են: Դրանում կարելի է համոզվել, եթե ապացուցեք, որ հավասար են BEC և AEC ուղղանկյուն եռանկյունները:

Ըստ միջնուղղահայացի սահմանման՝ E անկյունը ուղիղ է և AE=BE: Քանի որ CE-ն ընդհանուր կողմ է, ապա դիտարկվող եռանկյունները հավասար են՝ ըստ եռանկյունների հավասարության առաջին հայտանիշի (երկու կողմեր և դրանցով կազմված անկյուններ):

Հետևաբար, հավասար են նաև եռանկյունների ներքնաձիգները:

Անկյան կիսորդի հատկությունը․

Թեորեմ: Անկյան կիսորդի ցանկացած կետ հավասարահեռ է այդ անկյան կողմերից:

Bisektrise.png

Ապացուցենք այս թեորեմը: Նայիր վերևի նկարին:

Կիսորդով առաջացած եռանկյունների անկյունները համապատասխանաբար հավասար են: Իրոք, մի զույգի անկյունները հավասար են՝ ըստ կիսորդի սահմանման, մյուս զույգի անկյունները 90 աստիճան են (կետի հեռավորությունները ուղիղներից): Հետևաբար, հավասար է նաև երրորդ զույգի անկյունները (անկյունների գումարը պետք է 180° լինի):

Քանի որ դիտարկվող ուղղանկյուն եռանկյունների ներքնաձիգը ընդհանուր է (կիսորդի վրա գտնվող կողմը), ապա եռանկյունները հավասար են` ըստ եռանկյունների հավասարության երկրորդ հայտանիշի (կողմ և առընթեր երկու անկյուններ): Հետևաբար, հավասար են նաև համապատասխան էջերը:

Առաջադրանքներ․

1)Geogebra ծրագրով գծեք եռանկյուն, տարեք կողմերի միջնուղղահայացները։

2)Geogebra ծրագրով գծեք եռանկյուն, տարեք անկյունների կիսորդները։

3)Հայտնի է, որ ABC եռանկյան AB և BC կողմերի միջնուղղահայացների հատման կետը գտնվում է ABC եռանկյան AC կողմի վրա: Որոշիր այն հատվածների երկարությունները, որոնց D կետով բաժանվում է AC հատվածը, եթե AC=60 սմ:

Taisnl_tr_uzd1.png

60:2=30

4)T կետից ուղղին տարված են TP ուղղահայացը և TR թեքը: Որոշիր T կետի հեռավորությունը ուղղից, եթե ուղղահայացի և թեքի երկարությունների գումարը 31 սմ է, իսկ դրանց տարբերությունը՝ 1 սմ:

31-1:2=15

15+1=16

TP=16

TR=15

5)ABC եռանկյան BC կողմի միջնուղղահայացը հատում է AC կողմը D կետում: Գտիր AD և DC հատվածների երկարությունները, եթե BD=54 սմ և AC=72 սմ:

Ճնշման ուժերի բնույթը հեղուկներում: Հեղուկի ճնշումը:

  1. Ի՞նչ է նշանակում «հեղուկները հոսուն են» արտահայտությունը: Ո՞րն է հոսունության հետևանքը:                                                                                                          Հեղուկի առանձին մասերը կարող են իրար նկատմամբ շարժվել, «սահել», իսկ դրա համար որևէ ճիգ չի պահանջվում: Հեղուկի հոսունության հետևանքով նրա ձևը փոփոխելիս առաձգականության ուժեր չեն ծագում:
  2. Ինչու՞ է հավասարակշռության վիճակում հեղուկի ազատ մակերևույթը հորիզոնական:Հեղուկների հոսունությամբ է պայմանավորված հավասարակշռության վիճակում հեղուկի ազատ մակերևույթի հորիզոնական լինելը։
  3. Հեղուկի ճնշման ուժերը միշտ ուղղահայաց են պինդ մարմնի հետ հեղուկի հպման մակե-րևույթին։ Ինչու՞: Քանի որ անոթում լցված հեղուկները որոշակի ուժերով ազդում են անոթի պատերի և հատակի, ինչպես նաև իրենց մեջ ընկղմված պինդ մարմինների վրա:
  4. Բերեք հեղուկի ճնշման ուժերի դրսևորման մի քանի օրինակ:                                           Լողորդների ականջները շատ հաճախ ցավում են մեծ խորության սուզվելիս ջրի բարձր ճնշման հետևանքով

Ինչպե՞ս կհիմնավորեք, որ հեղուկի առանձին մասերը փոխազդում են ճնշման ուժերով:Եթե հեղուկից հեռացնենք որևէ մաս, ապա մնացած հեղուկը հավասարակշռության մեջ պահելու համար անհրաժեշտ է առաջացած խոռոչի մակերևույթի վրա կիրառել որոշակի ուժեր ,որոնք  հավասար են այն ճնշման ուժերին որոնցով հեղուկի հեռացված մասն ազդում էր մնացած հեղուկի վրա։

6. Ի՞նչ բնույթ ունեն հեղուկի ճնշման ուժերը։ Ինչո՞վ են պայմանավորված: Ինչպե՞ս են բաշխված ճնշման ուժերը հեղուկում:

Հեղուկի ճնշման ուժերը առաձգականության ուժեր են և ոչ թե հեղուկի ձևի փոփոխման հետևանք ; Այդ ուժերը ծագում են միայն հեղուկի սեղմման հետևանքով և որքան շատ է սեղմված հեղուկը ,այդքան մեծ են այդ սեղմամբ պայամանավորված ճնշման ուժերը։

7․Ինչու՞ են հեղուկներն անվանում «անսեղմելի»:հեղուկներն անվանում անսեղմելի քանի որ անգամ  շատ մեծ ճնշում ներգործելիս սեղմվածությունը աննշան է

8․Ի՞նչ է հեղուկի ճնշումը: Գրեք հեղուկի ճնշման բանաձևը: Ի՞նչ միավորներով է արտահայտվում հեղուկի ճնշումը:

Պինդ մարմնի որևէ տեղամասի վրա հեղուկի ճնշումը հավասար է ազդող
ճնշման ուժի հարաբերությանը այդ տեղամասի մակերևույթի մակերեսին:p=F/S բանաձևով, որտեղ S-ը տեղամասի մակերեսն է,
F-ը՝ այդ տեղամասի վրա ազդող հեղուկի ճնշման ուժը:

Հայոց լեզու

Փորձենք վերհիշել, թե ինչ բան է բայը:

1.Գրել տրված բայերի հնչյունափոխված արմատների անհնչյունափոխ ձևերը և նշիր, թե ինչ խոսքի մաս է:
Կարմրել- կարմիր, ածական
ըմպել- ումպ, գոյական
կռվել-կռիվ,գոյական
ոչնչանալ-ոչինչ,գոյական
սիրել-սեր,գոյական
փափկել-փափուկ ,ածական
գրկել-գիրկ,գոյական
կոպտանալ-կոպիտ,ածական
անրջել-անուրջ,գոյական
շիկանալ-շիկ,ածական
վարդագունել-վարդ,գոյական
ուղղել-ուղղիղ,ածական
ապշել-ապուշ,ածական

2.Ընդգծված բառակապակցությունները արտահայտիր բայով:

Զայրույթից նա  գունատ դարձավ: գունատվեց
Տերևները սկսել են դեղին դառնալ: դեղնել
Նրանք միմյանց հանդեպ  ջերմ են դարձել;ջերմացան
Այդ պատմությունից էլ  առաջ եկավ անվանումը:առաջացավ
Լույսը բացվեց, և նոր օր սկսվեց:լուսացավ
Ուշ եկար, հյուրերն արդեն գնացել են:ուշացավ
Նա իր փայտիկով քար դարձրեց քաղաքը: քարացավ

3.Գրիր -ել և -ալ վերջավորությամբ հինգական բայ:

նկարել

գրել

մտածել

քնել

ըմպել

խոսալ

ունենալ

ընկերանալ

իմանալ

արդնանալ

 

4.Գրիր տրված բայերի դեմքը, ժամանակը, թիվը:

Երգում էի- առաջին դեմք, անցյալ ժամանակ, եզակի թիվ
նկարեց-3րդ
կսովորես-2րդ
գրեցինք-1
գնալու են-3րդ
վազել ենք-1
կռվեցին-3րդ
հավատում եմ-1
կփայլեն-3րդ
տխրեցիր-2րդ

Задание

  1. В каком городе вы живёте? (маленький южный) маленком и южном
  2. В каком доме живёт ваша семья? (старый красивый) старом и красивом
  3. На каком этаже ваша комната? (второй) на втором
  4. На каком заводе работает ваш отец? (новы химический) на новом  химическом
  5. В каком клубе вы были вчера? (городской) в гордском
  6. В каком магазине вы покупаете книги и журналы? (соседний книжный) в соседном и книжном
  7. В каком кинотеатре вы смотрели фильм? (большой новый) в болшим и новым
  8. В какой тетради вы пишете упражнения? (эта зелёная)в етой зеленой
  9. На какой улице находится музей? (тихая спокойная) на тижом и спокоиным
  10. В каком здании находится ваша квартира? (это высокое) в етой высокой
  11. В какой комнате вы живёте? (большая светлая)в болшой и светлой
  12. В какой школе он учится? (наша средняя)в нашей средней
  13. В каком общежитии живут студенты? (ваш студенческий) в вашем студенеческом
  14. На какой площади находится памятник? (центральная) в центролном
  15. В каком доме вы были? (наш загородный) в нашем  загородом
  16. В каком письме вы прочитали об этом? (это новое) в етойновом

Задание 2. Ответьте на вопросы, используя числительные, данные в скобках.

  1. На каком этаже находится ваша аудитория? (пятый).
  2. На каком этаже находится библиотека? (третий). 3. На каком этаже находится столовая? (первый). 4. В какой аудитории будет лекция? (тридцатая). 5. В какой аудитории вы занимались утром? (двенадцатая). 6. На каком курсе вы учитесь? (второй). 7. На каком курсе учится ваш друг? (четвёртый). 8. На какой странице находится это упражнение? (седьмая). 9. На какой странице находится текст о Москве? (десятая). 10. В каком здании вы живёте? (двадцать второе).В каком упражнении была ошибка? (одиннадцатое).

Упражнение 3. Ответьте на вопросы по модели.

Модель: − У кого есть телефон? (он) – У него есть телефон.

  1. У кого есть эта книга? (она) 2. У кого есть этот словарь? (мой брат) 3. У

кого есть машина? (наш друг) 4. У кого есть билеты в театр? (ваш

преподаватель) 5. У кого есть учебник? (он) 6. У кого есть справка? (твой

сосед) 7. У кого есть эта газета? (наша подруга).

Упражнение 4. Составьте предложения, используйте данные слова

 МодельАнтон – новый учебник. – У Антона нет нового учебника.

  1. Аня – синяя ручка. 2. Анна – красный карандаш. 3. Самвел – старший

брат. 4. Алик– младшая сестра. 5. Студент – русско-арабский словарь.

  1. Мой брат – новая машина. 7. Твоя подруга – красивая сумка. 8. Наш

учитель – новый компьютер. 9. Ваш сосед – новая кровать.

  • Поговорим о книгах: расскажите о тех книгах, которые вы прочитали за последние месяцы. Выделите те из них, которые оставили след в вашей жизни, как-то повлияли на вас.

Հայոց լեզու

1)Հատվածից ուրիշի ուղղակի խոսքը դարձրու ուրիշի անուղղակի խոսք.

Ուրիշի ուղղակի խոսք

— Դո՛ւ ասա. ի՞նչ զորություն ուներ գոհարը,— հարցրեց վաճառականին։

Վաճառականին հարցնում է,որ նա ասի,թե ի՞նչ զորություն ուներ գոհարը։

— Իմ գոհարն այն զորությունն ուներ, որ ինչ դատարկ քսակում էլ դնեիր, իսկույն ոսկով կլցվեր,— պատասխանեց Ավագը։

Ավագը պատասխանում է,որ իր գոհարը այն զորությունն ուներ,որ ինչ դատարկ քսակում էլ դնեիր,իսկույն ոսկով կլցվեր։

Ուրիշի անուղղակի խոսք

Երբ վաճառականը հարցրեց վկային, թե ի՞նչ զորություն ուներ գոհարը, վերջինս պատասխանեց, որ գոհարն այնպիսի զորությունն ուներ, որ ինչ դատարկ քսակում էլ դնեիր, իսկույն ոսկով կլցվեր:

-Վկա՛,ի՞նչ զորություն ուներ  գոհարը,-հարցրեց վաճառականը։

-Գոհարն այնպիսի զորություն ուներ,որ ինչ դատարկ քսակում էլ դնեիր,իսկույն ոսկով կլցվեր,-պատասխանեց վկան։

Մարդն ասաց, որ գոհարը մի քար էր՝ կատվի աչքի չափ և նման։ Ցերեկը խավար էր երևում, իսկ գիշերը փայլում էր։ Թե ի՞նչ ծանրություն ուներ՝ չգիտեմ, չեմ կշռել, և թե ի՞նչ զորություն ուներ՝ նույնպես չգիտեմ, չեմ փորձել։

-Գոհարը մի քար էր՝կատվի աչքի չափ և նման։-Ցերեկը խավար էր երևում, իսկ գիշերը փայլում էր։-Թե ի՞նչ ծանրություն ուներ՝ չգիտեմ, չեմ կշռել, և թե ի՞նչ զորություն ուներ՝ նույնպես չգիտեմ, չեմ փորձել,-ասաց մարդը։

— Շա՛տ բարի։ Իսկ դու ի՞նչ արիր այն գոհարը, հանձնեցի՞ր տիրոջը,— հարցրեց մեղադրվողին։

Մեղադրյալին հարցնում է,թե նա ի՞նչ արեց այն գոհարը,հանձնե՞ց տիրոջը։

— Այո՛, հանձնել եմ,— պատասխանեց թազա հարուստը։

Թազա հարուսը պատասխանում է,որ, այո հանձնել է։

— Շա՛տ լավ, տարե՛ք սրան մի առանձին սենյակ և բերե՛ք վկաներից մեկին։

Նա ասում է,որ շատ լավ, տանեն դրան մի առանձին սենյակ և բերեն վկաներից մեկին։

— Դու տեսա՞ր,— հարցրեց վկային,— որ այն մարդը այս մարդու կնոջը հանձնեց սրա ուղարկած ամանաթը։

Նա հարցնում է վկային,որ ինքը տեսել է,որ այն մարդը այս մարդու կնոջը հանձնել է սրա ուղարկած ամանաթը։

— Այո՛,— պատասխանեց վկան։

Վկան պատասխանում է,որ այո։

— Ի՞նչ բան էր։

Նա հարցնում է,թե ի՞նչ բան է։

— Քար էր։

Նա պատասխանում է,թե քար էր։

— Ի՞նչ ձև ուներ։

Նա հարցնում է,թե ի՞նչ ձև ուներ։

— Կլոր էր։ ​

Նա պատասխանում է,որ կլոր էր։

— Ի՞նչ գույնի քար էր։

Նա հարցնում է,թե ի՞նչ գույնի քար էր։

— Սպիտակ։

Նա պատասխանում է,որ սպիտակ է։

— Ի՞նչ մեծություն ուներ։

Նա հարցնում է,թե ի՞նչ մեծություն ուներ։

— Ահա՛ այսչափ կլիներ,— ասաց նա՝ ցույց տալով իր ձեռքի բռունցքը։

 Նա ասում էր,որ ահա այսչափ կլիներ՝ցույց տալով իր ձեռքի բռունցքը։

— Թանա՛ք քսեցեք սրա ամբողջ բռունցքին, և նրանով թող դրոշմե թղթի վրա քարի մեծությունը։

Նա ասում,որ թանաք քսեն նրա ամբողջ բռունցքին, և նրանով դրոշմի թղթի վրա քարի մեծությունը։

Հայոց լեզու

193. Ընդգծված դերբայները դարձրո՛ւ բայեր:

Օրինակ`

Քայլող աղջիկ- աղջիկ, որը քայլում է:
Հեռացած ձմեռ- ձմեռը, որ հեռացել է:

Ա. Սլացող մեքենա-մեքենա,որը սլանում է

արևի շուրջը պտտվող մեքենա-մեքենա,որը պտտվում է արևի շուջը։

թունելից դուրս եկող գնացք-գնացք,որը դուրս է գալիս թունելից։

պատրաստակամորեն հորը մտնող երեխա-երեխա,որը պատրաստակամորեն մտնում է հորը։

փոշու ու մրի մեջ աշխատող մարդիկ-մարդիկ,ովքեր աշխատում են փոշու ու մրի մեջ։

Բ. Ընկած գրիչ-գրիչ,որը ընկել է։

մոռացված երգ-երգը,որը մոռացվել է։

թիթեռի հետևից ընկած երեխա-երեխա,ով ընկել է թիթեռի ետևից։

արձակված ու կախված վարագույր-վարագույր,որը արձակվել ու կախվել է։

լուծված խնդիր-խնդիր,որը լուծվել է։

գիշերվա անձրևից խոնավացած օդ-օդ,որը խոնավացել է գիշերվա անձրևից։

194. Կետերը փոխարինի՛ր ապրել բայից կազմված դերբայներով (ապրելիս, ապրող, ապրած, ապրել):

Նրա ապրած երկար ու ձիգ տարիների մասին ընդամենը մի երկու նախադասություն կարելի է պատմել:

Գետափին՝ զով ծառերի ստվերում ապրելիս հիշում էր իր անապատը, խանձված ավազը:

Կարտոֆիլի արտում ապրող բզեզն արագ բազմանում է ու շարժվում առաջ՝  նոր տարածություններ գրավելու:

Ուզում էր քաղաքից դուրս ու մենակ ապրել՝ հեռու մի դաշտում:

Սողունների արտաքին կառուցվածքը

Սողունները ցամաքը գրաված առաջին ողնաշարավոր օրգանիզմներ են: Սողունները ցամաքային կենսապայմաններին լավագույնս հարմարվել են պատմական զարգացման ընթացքում: Ի տարբերություն երկկենցաղների՝ նրանք հիմնական կախում չունեն ջրից: Նրանք առաջացել են հնագույն երկկենցաղներից՝ ստեգոցեֆալներից: Մինչև 1 մ երկարություն ունեցող, ճահճային կենսակերպով բրածո կենդանի սեյմուրիան կարող է համարվել հնադարյան սողունների նախահայրը: Վերջինս էլ սկիզբ է տվել սողունների մյուս բոլոր հայտնի և անհետացած կամ ներկայումս գոյատևող խմբերին: Այս դասին պատկանող բոլոր կենդանիները հասուն վիճակում շնչում են միայն թոքերով:
Հետևաբար նրանց մաշկը չոր է, չի մասնակցում շնչառությանը, պատված է եղջերային թեփուկներով կամ վահանիկներով: Եղջերային ծածկույթը կատարում է պաշտպանական գործառույթ և ապահովում ջրի խնայողությունը՝ նման միջատների արտաքին խիտինային ծածկույթին: Սողունների մաշկի թեփուկային ծածկույթը չի աճում, խանգարում է աճին, իսկ սողունները նույնպես կատարում են մաշկափոխանակություն:
13.jpg
Սողունները ևս ունեն եռախորշ սիրտ և արյան շրջանառության երկու շրջան: Սողունների բեղմնավորումը և զարգացումը կապված չէ ջրային միջավայրի հետ:
Սողունների բեղմնավորումը ներքին է:
Սողունները դնում են պաշարային սննդանյութերով հարուստ, խիտ թաղանթով պատված, խոշոր ձվեր: Զարգացումն ուղղակի է, առանց կերպարանափոխության:
Ուշադրություն
Սաղմնային հատուկ թաղանթների շնորհիվ սաղմը զարգանում է օդային միջավայրում:
Մոտավորապես 180 մլն տարի առաջ երկրագնդի վրա գերիշխում էին սողունների հնագույն տարատեսակները՝ դինոզավրերը: Նրանց ներկայացուցիչները գրավել էին բոլոր կենսամիջավայրերը՝ ջրային, ցամաքային, օդացամաքային:
14.jpg
Ներկայումս սողունները ապրում են հիմնականում տաք ու չոր կլիմա ունեցող երկրներում, քանի որ նույնպես սառնարյուն կենդանիներ են: Այժմ հարմարված են ցամաքային, կիսաջրային և ծովային կենսամիջավայրերում:
Ողնաշարավորների ենթատիպում սողունները բազմաքանակներից չեն, սակայն ունեն միջավայրային հարմարման բազմազանություն: Այժմ հայտնի է մոտ 7,5 հազար տեսակ:
 
Սողունների մեջ տարբերում ենք` կրիաներ, կոկորդիլոսներ, օձեր, մողեսներանհետացած դինոզավրեր:
23.jpg
Միջավայրի պայմաններին հարմարումը հանգեցրել է նրան, որ սողունները ձեռք են բերել տարածության մեջ տեղաշարժվելու տարատեսակ ձևեր և հարմարանքներ: Դրանք իրենց հերթին փոփոխել են սողունների ինչպես վերջույթների կառուցվածքը, այնպես էլ երբեմն մարմինն ամբողջապես: Այսպես.
  • Գեկկոնները, որոնք շարժվում են հարթ մակերեսներով, մատների եզրերին ունեն թմբիկաձև ծծիչներ, որոնցով կպչում են պատին:
  • Քամելեոնները, որոնք ծառաբնակ են, ունեն ճյուղերից բռնվելու աքցանանման մատներ և պոչի օգնությամբ կարող են կախվել ճյուղերից:
  • Թռչող վիշապիկը, որը բնակվում է Մալայան արշիպելագում, մարմնի կողքերին ունի մաշկի լայն ծալք, որի շնորհիվ ծառից ծառ թռչելիս սավառնում է օդում:
  • Կրիաները մատների արանքում ունեն լողաթաղանթներ:
  • Օձերը բացարձակապես զրկված են վերջույթներից և ունեն որդանման, սողացող մարմին:
31.jpg
Սողունների աչքերն ունեն կոպեր, որոնք ցամաքային միջավայրում խոնավեցնում և պաշտպանում են աչքը: Օձերի և որոշ մողեսների կոպերը միաձուլվել են և դարձել թափանցիկ:
Սողուններին ևս բնորոշ է հովանավորող և նախազգուշացնող գունավորումը:

Առաջինով նրանք ձուլվում են միջավայրին և դառնում աննկատ, իսկ երկրորդով՝ զգուշացնում իրենց վտանգավոր լինելու մասին:

34.jpg
Սողունների տարբեր ներկայացուցիչների մոտ մարմինը ունի խիստ տարբեր կառուցվածքային դրսևորում: Այդ բազմազանությունը պայմանավորված է կմախքի առանձնահատկություններով՝ որպես հարմարման արդյունք:
Այնուհանդերձ սողունների մարմնի ընդհանուր կառուցվածքը դիտարկենք ճարպիկ մողեսի օրինակով:
Մողեսի մարմինը կազմված է միմյանց սահուն հաջորդող գլխից, պարանոցից, իրանից և պոչից:
1Գլուխ. սահմանազատվում է պարանոցից թմբկաթաղանթներով՝ կրում է տեսողական և լսողական զգայարանները, քթանցքերը, բերանը, գանգատուփում գտնվում է գլխուղեղը:
2Պարանոց. ապահովում է գլխի շարժուն միացումը իրանին և լավ արտահայտված է:
3Իրան. սահմանազատվում է պոչից հետանցքով՝ կրում է ուսագոտին և կոնքագոտին, կրծքավանդակը և հիմնական ներքին օրգանները:
4Պոչ. բնորոշ է գրեթե բոլոր սողուններին, տարբեր տեսակների մոտ ունի տարբեր նշանակություն:
5Վերջույթներ. բոլոր սողունները, բացառությամբ օձերի, տեղաշարժվում են առջևի և ետևի վերջույթներով:
36.jpg
Ցամաքային կենսակերպով պայմանավորված՝ սողունների կմախքը բավականին նման է երկկենցաղների կմախքին:
Սողունների կմախքը ունի հետևյալ հիմնական բաժինները` I. գանգ, II. ողնաշար, III. գոտիներ, IV. վերջույթներ:
IԳանգ: Կազմված է գանգատուփից, որը պաշտպանում է գլխուղեղը և ծնոտները: Օձերի ծնոտները կարող են միմյանցից հեռանալ՝ ամբողջական սնունդ կուլ տալու հետևանքով:
IIՈղնաշար: Ունի 5 բաժին՝ պարանոցային, կրծքային, գոտկային, սրբանային, պոչային:
 
Պարանոցային ողերը մեկից ավել են և միմյանց հետ շարժուն հոդավորվելով՝ թույլ են տալիս գլուխը ազատ պտտել: Կրծքային և գոտկային ողերը միասին 22-ն են և իրենց վրա կրում են գոտիները: Կրծքային և գոտկային ողերին կիսաշարժուն կերպով միացած են կողերը:
Առաջին 5 զույգ կողերը կրծքային հատվածում միանում են կրծոսկրին և ձևավորում կրծքավանդակ:
23.jpg
III. Գոտիներ
Առջևի գոտի՝ ուսագոտի – կազմված է կենտ կրծոսկրիցզույգ անրակիցզույգ թիակից:
Հենարան է հանդիսանում առջևի վերջույթների համար:
 
Ետևի գոտի՝ կոնքագոտի – կազմված է միմյանց միացած երեք զույգ մասերից:
Հենարան է հանդիսանում հետևի վերջույթների համար:
IV. Վերջույթներ
Բոլոր ողնաշարավորների նման սողուններն ունեն զույգ վերջույթներ՝
  • Առջևի վերջույթներ  կենտ բազուկոսկրզույգ նախաբազկի ոսկրեր, դաստակ5 մատներ:
  • Ետևի

Հելլենիստական մշակույթ,

Կրոնների մեջ նկատելի է դառնում տեղական և մարդակերպ աստվածների պաշտամունքի թուլացումը, ձևավորվում է տիեզերական, հոգևոր, միասնական աստծու գաղափարը։ Այդ միտումը քրիստոնեության առաջացման սուբյեկտիվ հիմքերից մեկն էր։ Հակաստրկատիրական ժողովրդական շարժումների արմատական հեղափոխական թևի պարտությունը նպաստեց նրա միստիկական տարբերակի ուժեղացմանը, որը նույնպես օժանդակեց հելլենիզմի պայմաններում քրիստոնեության սաղմնավորմանը։